تعریف: حقی است که تاجر در نتیجه جلب مشتری و شهرت و فعالیت خود در تجارتخانه  حاصل نموده است.

منشاء این حق عرف تجاری بوده که متعاقبا به قانون راه یافته است.

بعنوان یک تعریف کلی و جامع می توان گفت حق سرقفلی حقی است که صاحب تجارتخانه دارای موقعیت خوب برای مالک خود قبل از آن که محل به اجاره برود قائل می شود و در واقع مالکیت غیرمادی یا حقی است بر مشتریان دائمی و سرمایه تجارتخانه.

 

فلسفه ایجاد حق سرقفلی:

به دلیل گسترش تجارت و ارتباطات وسیع، سرمایه و شهرت و نام تجاری و نو کار وحرفه تاجر از از اوصاف اخلاقی و اهمیت بیشتری داشته و مشتریان دائم او بر پایه حسن شهرت و نام تجاری و حرفه و موقعیت مکانی شکل میگیرند تا اخلاقو شخصیت وی؛

از این روی این حق تاجر بر مشریان دائمی حقی مالی محسوب  می گردد طوری  که تاجر می تواند در آن تصرف نموده و حتی به  دیگران انتقال دهد و همچنین مانند سایر حقوق مالی قابل توارث و رهن می باشد  در واقع امر این حق نوعی مالکیت غیرمادی یا حقی است بر مشتریان دائم و سرمایه تجارتخانه که فلسفه اصلی این حق حفظ مشتریان و امتیاز ناشی از حسن شهرت و تلاشهای متمادی تاجرطی سالها حاصل شده، می باشد.

تفاوت حق کسب و پیشه وسرقفلی:

۱. حق کسب و پیشه به تدریج حاصل می شود و با عملکرد مستاجررابطه پیوستگی مستقیم  دارد ولی حق سرقفلی قطعی الحصول است و به صرف پرداخت مبلغ یا مال توسط مستاجر به موجر ایجاد می شود .

۲. حق سرقفلی را می توان ساقط کرد ولی اسقاط حق کسب و پیشه اسقاط چیزی است که از اول ایجاد نشده است لذا قابل اسقاط نمی باشد.

۳. حق سرقفلی قابل ضمان است یعنی در صورتیکه کارشناس ارزش آن را ارزیابی و تعیین کند  در صورتی که بطور رسمی به ثبت رسیده باشد، قابل ضمان دادن است ولی حق کسب و پیشه این قابلیت را ندارد.

۴. حق سرقفلی قابل توقیف است و از حقوق مالی است و جزء اموال غیرمنقول تبعی است و با تقدیم دادخواست تامین خواسته یا تقاضای توقیف از طریق اجرائیات اداره ثبت اسناد و املاک قابل توقیف است ولی حق کسب و پیشه قابل توقیف نیست .

۵. مقدار حق سرقفلی مشخص است ولی میزان حق کسب و پیشه قابل محاسبه نیست.

۶. حق سرقفلی برخلاف حق کسب و پیشه قابل انتقال به غیر است.

۷. حق سرقفلی بر خلاف حق کسب وپیشه  با تخلف ساقط نمی شود.

 

 معیار ارزش گزاری حق کسب و پیشه:

معیار وملاک تعیین ارزش سرقفلی به دو دسته معیارهای مادی ومعنوی تقسیم می شود:

معیارهای مادی: نوع بنا و کمیت و کیفیت آن و موقعیت مکانی ملک و امکانات و تجهیزات آن و …

معیارهای معنوی: مشتریان محل، علائم تجاری وشهرت آن، کیفیت محصولات وخدمات، مالکیت صنعتی و
بازرگانی ، پروانه کسب، سابقه و…

در صورت بروز اختلاف این ارزش گذاری توسط کارشناس رسمی دادگستری تعین می شود.