نفقه

 

تعریف : نفقه از از ریشه انفاق به هزینه ها و مخارج و مایحتاج معاش اطلاق می شود که در ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی تعریف و مصادیق آن احصاء شده است بدین شرح

(نفقه عبارت است از مسکن، البسه، غذا و اثاث البیت که بطور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت زن به خادم یا احتیاج او بواسطه مرض یا نقصان عضو.)

فلسفه نفقه:

قانون گذار در ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی در روابط ، زوجین ریاست خانواده را از خصایص شوهر دانسته است

بر همین مبنا در مقابل این حق تکلیف بسیار مهم و حیاتی نیز بر دوش وی نهاده است که همان تکلیف اعطای مهریه است

و در مقابل این تکلیف حقی برای زن مفروض است که آن مطالبه مهریه با رعایت شرایط آن (مثل تمکین و…)است.

البته این در رابطه بین زوجین است و در مورد مهریه اقارب و اولاد شرط خاصی وجود ندارد و این وظیفه محدود

به زمان کودکی  یا به سن رشد رسیدن نیست بلکه طبق ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی شرط استحقاق نفقه ، نداشتن منبع مالی است .

شرایط نفقه:

در رابطه زوجین ، همانطور که بیان شد تکلیف مهریه بر دوش شوهر است البته در صورتیکه زن تمکین داشته باشد

زیرا طبق ماده ۱۱۰۸ ق.م هر گاه زن بدون مانع شرعی از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.

تمکین به معنای ادای وظایف زوجیت است و به دو دسته تمکین عام وخاص تقسیم می شود.

تمکین عام به معنی انجام وظایف خانوادگی و اطاعت از شوهر در امور خانوادگی و روابط اجتماعی است.

و تمکین خاص به معنی برآورده کردن درخواست های جنسی زوج است.

در صورت عدم تمکین ، زن ناشزه بوده و استحقاق مهریه را نخواهد داشت .عذر موجه که در ماده ۱۱۰۸ بیان شده

خوف مالی و شرافتی و بدنی است که با اثبات آن زن از محرومت مهریه معاف میشود.

اصل بر تمکین زوجه است و زوج می باید عدم تمکین (نشوز) را ثابت کند.البته نکته قابل توجه این است

که نفقه از متفرعات نکاح دائم است نه موقت مگر ضمن عقد شرط نفقه شود.

طبق ماده ۱۱۹۰ قانون مدنی نفقه فرزندان بر عهده پدر است اعم از اینکه حضانت آنها به عهده پدر باشد

یا مادر یا هر شخص دیگر.در صورت وفت پدر یا عدم استطاعت مالی او این وظیفه به ترتیب عهده جد یا اجدادپدری

، مادر،جد یا اجداد مادری است.

خط عمودی اعم از صعودی یا نزولی متصور است.

شرایط استحقاق و الزام به نفقه

شرایط استحقاق و الزام به نفقه در روابط  بین اقارب در مواد ۱۱۹۷ و۱۱۹۸ ق.م بیان شده بدین شرح که

شرط استحقاق نفقه خویشاوند ،  ندار بودن و نداشتن منبع مالی است و کسی ملزم به پرداخت نفقه است

که تمکن مالی داشته و بتواند بدون اینکه به مضیقه بیفتد بتواند نفقه دهد.نکته دیگر اینکه رابطه انفاق بین اقارب

بصورت متقابل است بر خلاف رابطه انفاق بین زوجین؛ برای مثال همانطور که پدر غنی وظیفه انفاق فرزند

ندار خود را دارد فرزند غنی نیز وظیفه تامین نفقه پدر ندار خود را عهده دار می باشد.

در ضمن در رابطه انفاق اقارب برخلاف رابطه زوجین، فقط نفقه حال قابل مطالبه است نه گذشته.

مهریه نفقه

ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه:

ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه به دو دسته حقوقی و کیفری قابل تقسیم است که شکایت کیفری

با موضوع جرم ترک انفاق فقط در مورد مهریه زوجه صادق است آن هم فقط در رابطه با مهریه حال او

اما در رابطه با نفقه گذشته او ونفقه اقرب فقط طرح دعوای حقوقی ممکن است.

ضمانت اجرای حقوقی به این صورت است که دعوا در دادگاه حقوقی خانواده محل اقامت

خوانده مطرح می شود.در مورد مهریه زوجه دادگاه میزان مهریه را مشخص و زوج را به پرداخت

آن محکوم می کند در صورت عدم اجرای آن از اموال شوهر پرداخت می کند و در صورتی که مال نداشته باشد

زن حق طلاق خواهد داشت.

ضمانت اجرای کیفری جرم ترک انفاق در ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده مصوب اسفند۱۳۹۱ بیان شده بدین

شرح که هرکس با داشتن استطاعت مالی مهریه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه مهریه سایر

اشخاص واجب النفقه امناع کند به حبس تعزیری درجه۶ محکوم می شود.تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است

و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود.